Şanlıurfa Halk Oyunları

Şanlıurfa, 11.500 yıllık geçmişiyle dünyanın en eski kentlerinden biridir ve tarihe önemli katkılarda bulunmuştur. Şehir; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, dillerin, dinlerin ve kültürlerin buluştuğu bir merkez olmuştur. Şanlıurfa’nın kültürel mirası arasında halkoyunları da önemli bir yer tutmaktadır. Halk oyunları, tarih boyunca insanların duygu ve düşüncelerini müzikle birleştirerek ritmik hareketlerle ifade etmeleri olarak tanımlanır.

Şanlıurfa’da halk oyunları düğünler, nişanlar ve diğer kutlamalarda icra edilir ve çoğunlukla davul-zurna veya kaval eşliğinde oynanır. Şanlıurfa’da bu oyunlar, genellikle uzun halaylar şeklinde ve el ele tutuşarak yapılır. Halayın başında “halay başı” oyunları yönetirken, sonunda “pöçik” bulunur. Şanlıurfa’nın halkoyunları, zengin giyim, müzik ve figürleriyle dikkat çekmektedir.

Şanlıurfa Yöresi Halk Oyunları İsimleri

Girani (Ağırlama): Oyun ağırlamadır ve ritmi çok ağırdır. Oyuncular yan yana dizilerek oynarlar. Başta oynayan kişi oyundaki idareyi sağlar.

Düz (Düzo): Bu oyuna genelde köy düğünlerinde çok rağbet edilir. Köyde bu oyunu erkekle, evli yaşlı kadınlar birlikte oynar. Şehir düğünlerin de erkekler “erkek düğününde” kadınlar ise “kadın düğününde” oynarlar. Bu oyunda bütün maharet ekip başındadır oyunun bir yerinde çıkıp kendine has figürler yapar.

Tek Ayak (Derik): Bu oyun çok güzel bir kız için yakılan türküden çıktığı söylenmektedir. Kızın adı Züleyha takma adı ise “Derik” tir. Hangi düğüne gitse o düğün şenlenirmiş. Derik’i seyreden erkekler kızın güzelliğine ve oyununa hayran olurlarmış. Derik in düğünlerdeki oynadığı oyunlardan tek ayak ortaya çıkmıştır.

İki Ayak (Dunıg): Oyun ismini ayağın iki defa öne vurulmasından almıştır. Belli bir hikayesi vardır. Fakir bir çocuğun çok yakını evlenecektir. Düğünde giyebileceği bir şeyi yoktur. Annesi oğlunun üzülmemesi için bir çift çorap örmeye karar verir, o kadar yoksuldur ki ikinci teki örmeye yün temin edemez. Çocuk düğüne tek çorabı giyerek gider çorapsız ayağın görünmemesi için çorap giydiği ayağını ön plana çıkarır. Böyle oynaması çevrenin hoşuna gider o günden beri bu oyunun iki ayak adıyla oynandığı söylenir. Üç Ayak: Oyun ismini ayak figürlerinden alır. Yalnız kızlar yalnız erkekler yada kızlı erkekli karışık oynanır.

Kımıl: Kımıl, buğdayların başak verdiği sırada tanelerine dadanıp, öz suyunu emerek öldüren bir böcektir. Oyun da köylünün bu böcekle mücadelesini ifade eder.

Terge (Tırge): Bu oyuna yörede “Tırge Baraziyan” da denir. Genellikle Suruç ovasında halen varlığını sürdürmektedir.

Urfalıyam Ezelden: Bu oyun Ömer isimli bir oyuncudan alınmıştır. Bu zamana kadar bu oyunun gelme sebebi Ömer’in yakışıklı, yiğit, yetenekli güzel oyun oynayıp güzel hoyrat söylemesidir.

Soseh: Bu oyunun bulgur döğmeyle ilgili olduğu söylenmektedir. Ayakların yere vuruluşu ile çıkan seslerin tokmak ile dövme döğülürken çıkan sese ve ritme yakınlığı hemen hissedilir. Oyun sadece erkek veya sadece kız veya karışık oynanabilir.

Gazale: Köylü kızı elinde kovası ile süt sağmaya giderken komşu köyden davul sesi gelir , davul sesine ayak uydurmak için ceylan gibi sağa sola sekerek oynamaya başlar. Böylece gazale oyunu doğmuş olur gazale ceylan demektir kızın ceylan gibi sekmesinden dolayı bu adı almıştır.

Teşi: Teşi yün ve pamuk eğirmeye yarayan iğ’dir. Kadının ev işlerini sembolize eder. Halay bir sağa bir sola kaydığında Serajeri adını alır. Oyunda ip eğirme , süt sağma, hamur yoğurma gibi ev işleri dile getirilir.

Dınge: Adını davul sesinden almıştır. Avdan dönen baba oğluna annesini sormuş çocuk da babasına annem dın dın a gitti demiş çocuğun böyle söylemesi çevrede ilgi çekmiş o an annesinin oynadığı oyuna dıngey demişler.

Lorke (Abrevey): Birçok adı vardır. Her figürün değişmesiyle farklı bir ad alır. Çok yaygın bir oyundur. Vücut dik olarak ayaklar üzerinde sıçranırsa “dik” aynı tempoyla sağ ve sol ayak 10 üzerinde sıçranırsa “abrevey” adını alır.

Gemi: Özellikle Fırat kenarındaki köylerde oynanır. Salla nehri geçiş yük nakli ve bu işler yapılırken meydana gelmiş kazaları anlatır.

Cezayir: Bir erkek oyunudur. Zurnanın çaldığı Cezayir havası oyuna bir çeşni verir. Sert ayak vuruşları ile oynanır. Trampa , Mozaka adlarını da alır.

Çeçen Kızı: Çok hareketli bir oyundur. Az farkla selman da denir.

Yörede oynanan diğer oyunları ise; Çeçeno, Şevko (şewko), Arap Kızı Fattuma, Seyrani, Delalı, Mıhrıçan, Demo, Cemo ve Lore oyunlarıdır.